Konsantrasyon sorunuyla başa çıkmanız mümkün

Kimi zaman hepimiz dikkat sorunları yaşıyor, yaptığımız işe konsantre olmakta zorlanıyoruz. Öğrencilerde yaşanan dikkat sorunları da notlarını, öğrenme hızını ve dolayısıyla eğitim hayatlarını etkileyebiliyor. Uzman Psikolog Sinem Uçar, konsantrasyon bozukluğu yaşayan gençlere ve onlara destek olmak isteyen ebeveynlerine önemli önerilerde bulunuyor. 

Her yaştaki birey (çocuklar, gençler ve yetişkinler) zaman zaman özellikle yorgunluk, acı ve daha ilginç dikkat dağıtıcı durumlar, can sıkıntısı, isteksizlik gibi zorluklar‎ karşısında dikkatsizlik ve dikkat dağınıklığı sorunlarıyla mücadele ediyor. Çocuk ve ergenlerin ‎‎yaklaşık yüzde 20’si‎‎ dikkat dağınıklığı ile en az ‎‎orta derecede, yüzde ‎‎4-5’i‎‎ ‎‎ciddi zorluklar yaşıyor.‎ Dikkat dağınıklığı sorunları unutkanlığa, görevleri tamamlamada yavaşlığa ve bitirememeye, organizasyon zorluklarına, konuşmalarda odaklanmayı sürdürmede zorluklara, talimatların unutulmasına, okul/ödev görevlerine odaklanmada zorluklara ve başka sorunlara yol açabiliyor.  Uzman Psikolog Sinem Uçar, konsantrasyon bozukluğunun öğrencilerde ciddi zorluklara yol açabileceğine dikkat çekerek “Bazı araştırmalar, dikkatsizliğin özellikle (hiperaktivite gibi diğer zorlukların üstünde ve ötesinde) öğrenme güçlüğüne, kaygıya, zorlu davranışlara ve sosyal sorunlara yol açabileceğini öne sürüyor. Çocuğunuzun dikkat dağınıklığı ve dikkat dağınıklığı ile ilgili zorluklar çektiğini düşünüyorsanız, bu sorunların boyutunu anlamak ve bu alanda gerçek bir sorun olup olmadığını görmek için bir uzmana başvurmanızı öneriyorum” diyor.

Teknoloji kullanımı dikkati etkiliyor

Yapılan bazı çalışmalarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun (DHEB) yüzde 85’ine kadar genetik nedenlerle bağlantılı olabileceği düşünüldüğünü belirten Uzm. Psk. Uçar, gençlerde dikkat dağınıklığına neden olan biyolojik olmayan ve çevresel faktörlerin de bulunduğunun altını çiziyor. Beslenme, uyku, genel sağlık, ruhsal sorunlar, kaygı bozuklukları, ebeveyn davranışları ve genel psikolojik refah gibi faktörlerin genellikle çocuklarda ve gençlerde dikkat dağınıklığını ve şiddetini etkilediğini anlatan Uzm. Psk. Uçar, şöyle devam ediyor: “Son yıllarda araştırmalarda dikkat dağınıklığı üzerindeki potansiyel çevresel etki olarak teknolojinin kullanımı olduğu da görülüyor. Kirli hava, sigara dumanına maruz kalmak, sosyal ilişki eksikliğinin de diğer çevresel etkenler olarak öne çıkıyor. Konsantrasyon bozukluğuna yol açan sebepler fark edilip müdahale edilmediği takdirde bozukluğun artmasına ve kişinin hayatını zorlaştırmaya neden oluyor. Konsantrasyon bozukluğu ile baş etmek için gerektiğinde terapi desteği almak gerekiyor.”

Uzm. Psk. Sinem Uçar, dikkatsizlik ve dikkat dağınıklığı ile mücadele eden çocuklarına yardımcı olmak isteyen ebeveynlere şu önerilerde bulunuyor. 

Dikkat ve konsantrasyonu açıklayın 

Gençlere dikkat kavramını açıklamak, neden önemli olduğu ve neden bu beceri üzerinde çalışmayı düşünmeleri gerektiği hakkında bilgi vermek yararlı olabilir: “Dikkat etmek veya konsantre olmak, gözlerimizi, kulaklarımızı ve düşüncelerimizi bir şeye sabitlemek anlamına gelir. Aynı zamanda beynimize başka bir şeye bakmamızı, dinlememizi veya düşünmemizi sağlamak için kendimize “şimdi değil” demektir. Bazı insanlar dikkat/konsantrasyon konusunda diğerlerinden daha fazla zorluk çekebilir. Bu onların suçu değil, beyinlerinin böyle olmasından kaynaklanır. Ama güzel bir haberim var, beyin biraz kas gibi olduğu için, pratik yaparsak odaklanmayı, konsantre olmayı ve dikkat etmeyi öğrenme konusunda yavaş yavaş daha iyi olabiliriz.”

Dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirmek için stratejiler öğretin

Çocuklarınıza konsantrasyon ve dikkat becerilerini nasıl artıracaklarını öğretebilirsiniz. İlk önemli adım; dikkat dağıtıcı unsurları en aza indirmelerine yardımcı olmaktır. Hem dış dikkat dağıtıcıları (duyabilecekleri ve görebilecekleri şeyler) hem de iç dikkat dağıtıcıları (zihin başıboşlukları, diğer fikirleri/düşünceleri/duyguları/duyumları) en aza indirmelerine yardımcı olmalıyız. Ebeveyn olarak neyin dikkatlerini dağıttığını, hangi durumlarda konsantrasyonlarının bozulduğunu gözlemlemek için bir süre bir çocuk/gençle oturmak yararlı olabilir.

Dikkat dağınıklığını fark etmesini ve yeniden odaklanmasını sağlayın

Ona dikkatini hızlıca yeniden odaklamak için stratejiler öğretebilirsiniz. Dikkat dağıtıcı şeyleri en aza indirmek önemli bir adımdır fakat bunlardan tamamen kurtulmak mümkün değildir. Bu nedenle çocukların ve gençlerin dikkatlerini ne zaman dağıttıklarını fark etmelerine ve en kısa sürede yaptıkları işe “yeniden odaklanmalarına” yardımcı olmaktır. Dikkat dağınıklığının fark edilmesi veya dikkatin hızlı “yeniden odaklanması” için gençlerin görevlerin ne kadar süreceği konusunda hedefler belirlemelerini ve ilerlemelerini görebilmek için zamanı kontrol etmelerini (alarm kurmak gibi) sağlayın. Yeniden odaklanmayı hatırlatan uyarıcı niteliğinde alarm veya sesler kullanmak faydalı olabilir. Bazı gençler, yoğun ev ödevleri sırasında her 10 dakikada bir alarmlar çalarak gerekirse yeniden odaklanmalarını hatırlamalarına yardımcı olabilir. Öğrencilerden yazmadan önce yazmaya çalıştıkları şeyi “yüksek sesle söylemelerini” isteyin. Çalışma belleğine “söylemek” genellikle “yazmaktan” daha az zihinsel çaba gerektirdiği için etkili olabilir. Öğrencilere görevleri daha basit ve küçük görevlere ayırmayı öğretin. 

Gençleri konsantrasyonlarını ve çalışma hafızalarını aşmaya teşvik edin

Konsantre oldukları ve odaklandıkları süreyi kademeli olarak artırmaya çalışın. Bu arttırma daha fazla dikkat dağınıklığına yol açabilir ama cesaretlerinin kırılmamasına yardımcı olun. Çocukların / gençlerin daha kısa süreler için yoğun bir şekilde odaklanmalarında mola vermelerini sağlayın. Gençlerden ara vermeden çalışacakları süreyi planlamalarını ve molalarının ne kadar süreceğini ve aynı zamanda nasıl dinlendireceklerini planlamalarına yardımcı olabilirsiniz. 

Sağlıklarına dikkat etmelerine yardımcı olun

Çeşitli çalışmalar, çocukların ve gençlerin diyet, uyku ve egzersiz seviyelerinde olumlu değişiklikler yapmanın dikkat ve konsantrasyon becerilerinde iyileşmelere neden olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca spor, yürüyüş gibi fiziksel aktiviteler konsantrasyonu arttırıyor. Aynı zamanda bulmaca, sudoku, zeka oyunları gibi aktivitelerle de zihinsel egzersiz yaparak konsantrasyonun artmasına katkı sağlıyor.